امروزه به علت اهمیت روزافزون اطلاعات و تمایل افراد به امنیت بیشتر اطلاعات بویژه در اینترنت ، ابزارهای قدیمی مانند استفاده از کلمه عبور به تنهایی جوابگو و قابل اعتماد نیستند.در این میان ، با ایجاد تجارت الکترونیک و خرید و فروش اینترنتی مساله امنیت نه تنها برای شرکتها و بانکها بلکه برای عموم افراد مهم شده است بنابراین متخصصان به دنبال راههای مطمئن تر می گردند که یکی از موفق ترین این راهها استفاده از علم بیومتریک است.

سامانه تشخیص هویت از طریق عنبیه چشم هم که در مرکز تحقیقات مخابرات ایران طراحی و ساخته شده یکی از روشهای قابل اطمینان و غیرقابل جعل یا کپی برداری است که برای تشخیص هویت و شناسایی افراد به کار می رود.
علم بیومتریک روشهای قابل اطمینان و غیرقابل جعل یا کپی برداری را ارائه می کند. بویژه در مواردی که اطلاعات حیاتی است مانند اطلاعات تجاری مربوط به یک شرکت و یا حسابهای بانکی ، این روشها بسیار موفق هستند. در حال حاضر ، بسیاری از روشهای این علم مورد توجه عموم مردم قرار گرفته اند ، به عنوان نمونه امروزه در بعضی اداره ها و سازمان ها از چک کردن اثر انگشت به همراه شماره پرسنلی برای ثبت ساعات ورود و خروج کارمندان استفاده می شود و حتی در بسیاری از کشورها از آنها برای انتخابات الکترونیک بهره می برند. به طورکلی ، شناسه های بیولوژیکی بسیاری در هر روز به صورت منحصر به فرد قرار دارند که یکی از کاربردی ترین آنها تشخیص هویت به کمک عنبیه چشم است البته این نوع تشخیص در کنار اسکن شبکیه قرار می گیرد. به طور کلی در اسکن شبکیه با استفاده از دوربین مخصوص الگوی رگهای خونی اسکن می شود. برای این کار از لیزر مادون قرمز کم قدرت استفاده می شود. البته برای به دست آوردن یک تصویر با کیفیت خوب و متمرکز باید چشمها نزدیک دوربین قرار گیرد و این موضوع و این که از اشعه لیزر استفاده می شود باعث شده است افراد زیادی به این روش علاقه نشان ندهند. در ضمن برخلاف تصور این که شبکیه درطول زمان تغییر نمی کند، تحقیقات پزشکی نشان داده اند که برخی بیماری ها روی شبکیه تاثیر می گذارند و آن را تغییر می دهند. در اسکن عنبیه هم دوربین مخصوص رگه های عنبیه را اسکن می کند و با توجه به این که تعداد زیادی از ویژگی ها مورد اسکن و مقایسه قرار می گیرند، روش مطمئنی محسوب می شود. در ضمن این روش با لنزها و عینکها هم تطبیق داده شده و مشکل نزدیک بودن دوربین به چشم هم در آن حل شده است. در واقع در این روش کاربر باید چشم خود را در فاصله حدودا 30سانتی متری از دوربین قرار دهد و تنها برای چندثانیه به دوربین نگاه کند.
چشمها دروغ نمی گویند
سامانه بازشناسی عنبیه عملا از حدود یک دهه پیش در کشورهای امریکا، انگلیس و کره جنوبی مورد استفاده قرار گرفته ، اگر چه تحقیقات اولیه در این زمینه از حدود 2 دهه پیش آغاز شده است اما به گفته دکتر شهرام معین ، مدیر گروه سامانه های چند رسانه ای پژوهشکده فناوری اطلاعات مرکز تحقیقات مخابرات ایران ، طراحی این سامانه با توجه به استفاده روزافزون ویژگی های بیومتریک در امر تشخیص هویت و شناسایی افراد کاربردهای عینی تری یافته و به دلیل امتیازات و مزایای خاص ، کار تحقیقاتی روی آن در مرکز تحقیقات مخابرات ایران آغاز و پس از چند سال سرانجام به نتیجه رسیده است.
معین می افزاید: به طور کلی ، سامانه های تایید هویت یا شناسایی بیومتریک با استفاده از ویژگی هایی از قبیل اثر انگشت ، شکل چهره ، عنبیه چشم ، شکل گوشها، DNA ، شبکیه و تایپ کیبرد با بالاترین دقت ممکن دارای کاربردهای موثر و دقیقی است که از جمله آنها می توان به کنترل مرزها، کنترل مهاجرت ، کنترل ورود غیرقانونی مهاجران ، شناسایی و تشخیص هویت افراد یا مجرمان سابقه دار بویژه مجرمانی که تحت تعقیب پلیس بین الملل قرار دارند و نیز استفاده از گذرنامه های الکترونیکی اشاره کرد.
شناسایی با عنبیه
چشم سامانه تشخیص هویت به کمک عنبیه چشم دو گروه سامانه های چندرسانه ای ، پژوهشکده فناوری اطلاعات در مرکز تحقیقات مخابرات ساخته شده و تنها حامی آن البته به صورت مشارکتی با مجری ، مرکز تحقیقات مخابرات ایران بوده است.
به اعتقاد معین ، امکان صدور دانش فنی این محصول به صورت صدور خودسامانه یا صدور اطلاعات علمی مربوطه آن وجود دارد.
از نتایج تحقیقات به عمل آمده در این زمینه تاکنون یک مقاله ژورنال بین المللی و یک مقاله داخلی به چاپ رسیده است.
اتصال سامانه به رایانه از طریق پورت IEEE1394 میسر است و با توجه به عملیاتی بودن آن ، متقاضیان می توانند از طریق مرکز تحقیقات مخابرات ایران به آن دسترسی یابند و از آن بهره برداری کنند.
معین در پایان به کاربردهای وسیع این سامانه در مواردی از قبیل کنترل ورود و خروج مسافران در پایانه های هوایی ، کنترل مهاجرت ، دسترسی دقیق و کنترل شده به منابع محافظت شده و یافتن مجرمان ، اشاره می کند و می افزاید: مشتریان این طرح وزارتخانه های کشور، اطلاعات و نیروی انتظامی هستند و در صورت حمایت آن از سوی موسسات و وزارتخانه ها از طریق خرید نمونه های آن و استفاده در کاربردهای داخلی ، این طرح قابل گسترش و بهینه سازی خواهد بود و آینده درخشانی برای آن قابل پیش بینی است.
در سامانه ساخته شده ابتدا از عنبیه شخص موردنظر از طریق نور مادون قرمز تصویربرداری شده و سپس با عملیات پردازشی روی آن هویت شخص تشخیص داده می شود. بافت عنبیه چشم به دلیل دارا بودن اطلاعات منحصر به فرد از هر شخص به گونه ای است که نمی توان هیچ گونه شباهتی بین دو عنبیه در دو نفر یا حتی در دوقلوها مشاهده کرد، در نتیجه استفاده از آن با دقت بسیار بالایی همراه است و می تواند در شناسایی اشخاص با سرعت و دقت کافی به کار گرفته شود. ویژگی اصلی سامانه طراحی شده در کشور در مقایسه با طرحهای مشابه خارجی ، بومی بودن آن است ضمن آن که از نظر عملکرد با نمونه های خارجی قابل رقابت است.
این سامانه جزو معدود سامانه های عملیاتی در دنیاست و در خاورمیانه بی نظیر است. همچنین از سرعت تصویربرداری بسیار بالا با حداقل نیاز به حرکت سر برای مکان یابی مناسب چشم برخوردار. این سامانه پس از طی مراحل نظارتی محتوایی و انجام اقدامات کارشناسی لازم در مرکز تحقیقات مخابرات ایران طراحی ، پیاده سازی و آماده بهره برداری شده است.
راز هویت در چشم
کار تحقیقاتی و مراحل ساخت پروتو تایپ اولیه این سامانه از سال 1380 آغاز شده و سپس برای ساخت نمونه مهندسی ، یک شرکت داخلی انتخاب شد که در پروژه ای از اواخر سال 1384 کار ساخت را آغاز کرد و در بهار 1386 موفق به ساخت اولین نمونه عملیاتی سامانه تشخیص هویت با استفاده از تصویر عنبیه چشم در ایران شد.برای تولید نمونه مهندسی ، نخست مطالعه اولیه و تعیین وضعیت سامانه های موجود در جهان انجام شد. سپس تکنیک مناسب برای پیاده کردن سامانه به صورت کامل مورد بررسی قرار گرفته و تعیین شد در مرحله بعد پروتوتایپ اولیه سیستم ساخته و آن گاه به ساخت قطعات اصلی سخت افزاری (بویژه دوربین اخذ تصاویر عنبیه از طریق نور مادون قرمز) و قسمتهای مختلف نرم افزاری و یکپارچه سازی ، عملیاتی کردن و آزمایش سامانه در شرایط عملی پرداخته شد.به گفته معین ، پایگاه داده های مربوط به عنبیه های 250 چشم برای آزمایش این سامانه مورد استفاده قرار گرفته است که نتایج در کل حاکی از موفقیت این سامانه است.
نرم افزار این سامانه به صورت مدولار طراحی شده و می تواند به سادگی در برنامه های کاربردی مورد نظر کاربران و مشتریان اضافه شود. در ضمن ، در ساخت قسمت اخذ تصویر از یک دوربین خاص CCD و در بخش نرم افزار از زبان برنامه نویسی ++ C استفاده شده است.
کاربرد این سامانه در مراکزی است که احتیاج به تشخیص دقیق افراد به منظور بالا بردن درجه امنیت و کنترل دسترسی وجود دارد. اهمیت این طرح زمانی مشخص می شود که به این نکته اشاره کرد که وارد کردن چنین سامانه ای از خارج امکان پذیر نیست. در ضمن ساخت چنین سامانه هایی که به امنیت ارتباط دارد ، به منظور وابستگی داشتن به بیگانگان از اهمیت حیاتی برخوردار است. از نظر علمی نیز در اختیار داشتن چنین سیستم هایی امکان انجام تحقیقات کاربردی و بنیادی در زمینه مربوطه را امکان پذیر می کند.
   منبع: http://www.jamejamonline.ir 

گروه فناوری- منتظرالقائم